Pages

Sunday, January 19, 2014

Thyutliapazy nata Politics

Rei awpa thathyu âchhi lei kawpa, anodeikua rei cheingei awpa ta khâchâ keima liata nâ hnawtuhpa a y tlô pa vâta ei rei cheingei awpa abyupa ta ei pahnopa cha, Marapa thyutliapazy nata politics he a châ.

Politician zy ngâlâh he râh, chi nata pho atao pathituhpa nata, kyh apachâtuhpa châ vei ei : Eima kho apahâhtu hapa vâ chhao a châ thlyu aw. Tlyma, eima politician nazy chô liata eima hnabeiseihna nata eimâ pahniehna âsâh kawpa vâ ma a châ ha aw tly? Marapa zawpi, apachaipa ta thyutliasaw zy pi heta Politician nazy ngâlâh he chi nata pho, Râh kyh apachâ via pachai awpa hawta pachâna eima za hnei tyh. Anodeikuala, vaw châ hleivei! Râh, Chi nata Pho kyhpachâ ta, taopathi awpa he Politician zy ku liata ngâlâh âpahnieh leipa ta, keimo mopakha nochâ chyu liata tlao âpahniehpa a châ.

Chavâta, thyutliapa athaisopa nata âchuhaipa thokhazy heta liahsa âmâ chuna zy kaw patlô pata, ama thaina sona zy âma chuna kao liata ama ‘Specialized’ nazy kha Mara râh châta hmâh awpa ta hiatlia âchhi kaw nota, pangiasa leipa pi ta Poilitics liata âmâ ngiah thlâh ha hei ty, apâhria ngaita kaw. Eisaduthliena liata khâ eiropady tyhpa cha, MA History kha ta Politics lia ângiah thlâh ha leipa ta, hlâno Mara pa ‘histry’ zy kha tlao âlaichadaipa ta âchu sala, Mara pa chi nata pho châta ryu tlohpa ta rei thei awpa ta abu ta tao sala, cha hawta a châ khiata cha Mara hmasiena sâkha avaw châ aw. Cha haw pyly ta, mohropa zy chhao ta ama chuna, ama subject liata ama specialized na chyu liata râh châta keih vaw chakâ chyu ha eisala cha, cha tlu ta eima râh, chi nata pho châta aphapa cha y awvei. Chavâta Marapa thyutliasaw zy eima hra âdaih kawbâ. Politics ngâlâh he eima pahnie n’awpa châvei tapa he athiehpa ta pahno chyu ei suh u.

Thyutliapazy ku liata eima râh he hlâ eisila, thlalôh âchhi hmeiseih awma? : Eima râh Politics he zakha liata zakha thyutlipazy ku liata hlâ ha eisila. Tlyma, eima râh ryureina sâh chaipa District Council chhao he thyutliapazy ku liata vaw ypa châ hasala, thlahlôh âchhi awma? Âpahnieh tlâh a châ hmeiseih awma? He hiahrina he âchhy aru kaw. Mara thyutliazy atahmâ ta eima duahmo saipa ta keila ngâh mâh vana chamaw! Nohchareih Mara râh kyh eipachâ âtahpa pôh via laih lymâ pita, eima râh deikua raona lâ apangai via laih lymâ! Khâ eirei tyhpa hawh ta, thyutliapa saw râh kyhpachâ âtahpazy he ahlu via cha, nô nata paw kalâ chhôh liata achiepa nie ta, khôtho lâ deikua asia chaipa nata apha chaipa hawta y âchhuahpa, nawtaw akho leipa nata keima pachâna nata biereipa he na âdo chai tapa pachâna ahneipa eima hlu tu ha chy. Cha hawpa nazy cha ta eima râh he chhithapa ta, mohôh rai hria ha ei sala eima râh duasu achhie ngaita kaw aw. Chavâta thyutliasaw zypi heta sasy âtivy âchhua ha tua ei su la, Khazohpa âsaohiana chô ta ti nata râh châta keih eima chakâ awpa tlao a châ.

Thyutliasaw zy Politics liata ângiah awpa ta Chi nata Pho, Râh kypachâna hmeiseihpa eima hnei awpa abyuh: NGO’s nata Pressure Group, Awnanopa liata âhmâ nota, he paw hela râh chakaona ‘politics’ liata ângiah hapa châsala, eima râh heta eima phahnai kaw thlyu khia maw? Tahpa ta eima pachâpa nata eimâ pachy kawpa zy chhao he, ahmeiseihpa ta politics liata ângiahpa ta, bei dyuchhai liata âmâ tyuh ha nata cha ama ZERO khai ha hei ty! Eima hnabeiseihpa nata âmo liata ngâna eima pahniehpa hawta vaw châ khao ty vei ei! Khazia ma a châ awtly!! Râh, chi nata pho kyhpachâna liata ama sia leipa vâta tlâ châ veima? 

He kyh liata ei reithai kawpa nata âmopâ tlâh a châ kawpa ta ei pahnopa cha. Eima chheipâ liata âpahrâpa ‘Tlaikao’ nazy he ama châ. Thyutliapa athaisopa pôh via lymâ ei ta, Chi nata Pho châna liata ama sia ngaita kaw! Chho chaimâh ta, thata pachu â ngiah leipa ta; âmo liata ‘nationalism’ palôrupa â-icha kawpa hneipa ta, phopi padua âchhuapa ta reiraoh kawpa ta tlao hma ama la. Keimo Marasaw zypi deikua cha, chho chhyh, pachu chhyh angiahpa eima châ hleikhô ta, Marapa chi nata pho châna liata asianô leipa nata thapasana palôrupa ahnei hmeiseihpa eima chy tuha chy. Khâ eirei typa hawta Marapa phopi padua awpa ta cha, Mara pa Râh, chi nata pho kyhpachâna hmeiseihpa hnei ta, Nationalism palôrupa eima hnei ha tua awpa ângiah ta, ‘baptisma’ ha tua awpa eima ngiah. Cha hawpa palôrupa phao tlô leipa ta nata âchhuahna sianôpa hnei leipa ta Râh, chi nata pho châta keih châkâ eimâ chhuah thlâh hapa a châ khia cha khâpa sisaw leipa deita a châ aw. Na hlao atloh hapa chhao ta nâma nata na chhôkha zy châta la âthôh ngaita kaw ngyu aw. Anodeikua, Mara rah châta deikua ‘Raona’ tlao aza châ aw!! Chavâta, ei thyutlia heih atanoh nata mylâ liata Marapa chi nata pho chakaona liata ahmeiseihpa ta keih chakâ âchhuahpa, Politics tlyliah liata ângia âchhuapa zy pita cha Mara pa râh, chi nata pho kyhpachâna liata eima pipathi ha tua awpa ângiah ta, chi nata pho liata sia tua ta, nationalism chhôsolôpi eima hnei ha tua awpa ângiah. Cha hawpa palôrupa hnei awpa ta cha Khazohpa âsaohiana chô ta eima sie awpa ângiah ngaita kaw.

Mara thyuliasaw zypi ta chhithatuh phapa hnei mapi. Mara phopi padua awpa ta thyutliasaw zypi ta chhithatuhpa phapa eimâ ngiah : Thyutliapa thisaih lalôhpa sahlao âvaw tyuhpakhy piata, eima râh siezie nata eima saduthliena bielôhawpa zy eima rei daihti ta, eima khopasatu hapa vâta achhâ chhâna lâta, “ ..Marasaw tlâ ‘hel’ su u” tahpa bie eima rei châh ahlu kaw tyh. Anodeikua, ahmeiseihpa ta pi patlohsana deikua y tyh hleivei. Eima râh thapasana vâta eima reipa a châ tapa deikua âhno. Marapa chi nata pho zypi he, hlâno cha Chi nata pho reiraoh kawpa,Opa lyuhrizy kypachâna ahnei kawpa eima châ tyh. Chavâta, hmopha taona kyh liata chhochhi cha pahmaoh pakhy anao kawpa eima châ. Anodeikua, atahmâ ta eima duasu liata cha hmopha taona kyh liata pahmaoh pakhy aru chaipa chi nata pho eima châ bâ thlyu aw? Mania pahmao pakhy ta, Mara pa châta abâh pazawh thei awpa chhithatuhpa Mawsi eima ngiah kawbâ.

Eima râh politics duasu he napachâ beih hra ma? Thachhie âchhih ngaita kaw. Ahy zy eima reipachhiena kyh châ leipasala, râh kyhpachâ âtahpa eima politician nazy ta eima râh âmâ chhina dâh he lô-eih âchhih lei ngaita kaw! Thyutliapa zypi heta ama chô liata ngâna pahnieh ngâh hmeiseih mapi tahpa asia kawpa ta âlâ. Mara râh châta ‘vision’ phapa ahnei pa, âdona nata ngâchhina apasâhsapa, ano chhao âpaky ngâhpa ama sôh ngaita kaw!Atahmâta eima duahmo liata cha MDC atloh thei khao leipa a châ khia cha, achhie chaipa ta âtlyhna liata sôh nata thi ahryuna zydua thôpakhua n’awpa ta Contract thysy/thyza hlei mâpa eino(2) chhâ ahria âchhuahpa eima hlu tu ha. Cha dei châvei, vaw tloh pata biehneina avaw chaba na daihti liata, achhôkha sanawh zy sawkhâ rai nata contract pie thlâha pa eima hlu tu ha. Cha hawpa zyta râh ama chhitha thlâ hapa cha kheita e, eima râh he âduah papua thei aw?

Chavâta atahma ta duahmo liata Marapa zy ta Marapa phopi padua awpa ta hmalana, keih eima chakâ nawpa kyh liata cha, chhithatuh phapa eimâ ngiah ngaita kaw. Chhithatuhpa phapa eima hnei to leipa vâta thyutliasaw zy eima palôhrupa aviavi ngâhai. Chhithatuhpa phapa nata riaphapa, adona nata ngâchhina achabapa, Râh châta ano chhao âpaky ngâhpa he patluah bâ eisu u. Cha dei châvei, nâma cheingei chhao kha chhithatuhpa phapa na châ thei hra. Chhithatuh phapa eima hnei tita cha Marapa zypi he eikha tlaita pananopa ta eima y cheingei awpi ta, eima râh ‘change’ hmeiseihpa vaw tlô awta, paw pakhata arei typa ‘Better Maraland’ chhao ahmeiseihpa tlaita eima hnei thei aw. 

Achhâ chaina liata ei rei kho pa nata ei pachâ peimawh kawpa cha ‘âpôhkhana’ he a châ. Kao totie liata eima râh hmasie ta, Mara pa phopi padua awpa ta cha, keimo achhôh liata apahrâpa, ahneituhpa Marasaw zy sapa nata thlahpa liata eimâ pôhkha ha tua awpa ângiah. Reiraohna nata âpôhkhana eima hnei tlô leipa a châ khia ta cha, eima chheipâh liata apahrâpa chi hro pho hropa zy hmiakô liata disaopa ta thlai eima y aw.
‘Khazohpa nata eima râh châta’

(Bie nata hla athai kawpa châ ha maw sala cha, âkicho kawpa natal ô-eih âchhih kawpa ta ei roh awpa châ taraw ta, anodeikua cha hawpa âphahla kawpa eichâ vata âkicho lei kawpa nata pahlaopahlina chôta eiphana hawta eivaw ropa a châ -Author)

No comments: